Historia

Krótka opowieść o długiej historii Wydziału

Astronomia i matematyka uprawiane były w Uniwersytecie Krakowskim od chwili jego powstania w ramach Wydziału Sztuk Wyzwolonych. Szczególnie szybki rozwój tych dziedzin nastąpił po odnowieniu Studium Generale w 1400 roku i przekształceniu go w klasyczny czterowydziałowy średniowieczny uniwersytet.

W 1402 roku mieszczanin krakowski Jan Stobner ufundował katedrę astronomii i matematyki. W XV wieku uczeni z Akademii zyskali europejską sławę. Marcin Król z Żórawicy był znanym wykładowcą astronomii i geometrii. Marcin Bylica z Olkusza został astrologiem króla Węgier i współtwórcą akademii w Bratysławie. Jan z Głogowa i Wojciech z Brudzewa przeszli do historii nie tylko jako uczeni, ale również jako prawdopodobni nauczyciele Mikołaja Kopernika. Wśród absolwentów Akademii z tego okresu był też sławny astronom wiedeński Konrad Celtis. Nasz najsłynniejszy astronom Mikołaj Kopernik (1473-1523) studiował w latach 1491-1495 w Krakowie sztuki wyzwolone.

Złoty okres uniwersytetu trwa przez cały XV wiek aż do połowy XVI wieku. Potem nastąpił zmierzch świetności uniwersytetu spowodowany wieloma czynnikami. Zmiany na lepsze pojawiają się w drugiej połowie XVIII wieku. Wraz z próbami reformy państwa powstały projekty reformy Uniwersytetu. Ważnym momentem w historii naszej uczelni jest reforma kołłątajowska wprowadzająca ważne zmiany organizacyjne. Sztuki Wyzwolone nabierają dużo większego znaczenia. Zreformowana uczelnia nosi od 1780 roku nazwę Szkoły Głównej Koronnej. Powstały dwa kolegia – moralne i fizyczne. W Kolegium Fizycznym pojawia się gabinet fizyczny oraz obserwatorium astronomiczne budowane przez Jana Śniadeckiego.

Od 1795, wraz z upadkiem państwa, Szkoła Główna Koronna przeżywa trudne chwile. W okresie kilku lat, w ślad za zmianami politycznymi, następują szybkie zmiany organizacyjne. W 1803 otwarto zreformowaną szkołę nazwaną Uniwersytetem Krakowskim. Ale to złe czasy dla Uniwersytetu, który traci polski charakter. Odchodzi Jan Śniadecki i inni znakomici uczeni z okresu reformy kołłątajowskiej. Rząd austriacki zamierzał zlikwidować uczelnię w 1810 roku, ale na ratunek przybył nam Napoleon. Po przyłączeniu Krakowa do Księstwa Warszawskiego powraca polski charakter szkoły. Wraca ks. Hugo Kołłątaj. Uczelnię nazwano Szkołą Główną Krakowską. W 1815 po Kongresie Wiedeńskim, powstaje Rzeczpospolita Krakowska. Zreorganizowaną w 1818 roku szkołę nazwano Uniwersytetem Jagiellońskim.

Okres rozbiorów nie sprzyjał rozwojowi nauk. Dopiero po roku 1865 dzięki pracom Franciszka Mertensa z analizy matematycznej i teorii liczb pierwszych odrodziła się krakowska matematyka, podniesiona na przełomie wieków na światowy poziom przez Kazimierza Żorawskiego i Stanisława Zarembę, późniejszego założyciela Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Wielki rozgłos przyniosło Uniwersytetowi pierwsze w historii skroplenie tlenu w 1883 roku przez fizyka – Zygmunta Wróblewskiego i chemika – Karola Olszewskiego.

Druga połowa XIX wieku uważana jest za kolejny złoty okres w historii uniwersytetu. W tym okresie astronomia, matematyka i fizyka mieszczą się w ramach wydziału filozoficznego.

Pierwsza połowa XX wieku to dobry okres dla naszego wydziału. W 1913 roku profesurę w Krakowie objął sławny już w świecie fizyk Marian Smoluchowski, współtwórca teorii kinetycznej materii. Znaną postacią był także Władysław Natanson fizyk-teoretyk okresu międzywojennego. Szkołę naukową utworzył działający od 1919 roku astronom Tadeusz Banachiewicz, twórca rachunku krakowianowego i organizator badań gwiazd zaćmieniowych, po roku 1945 wielce zasłużony w odbudowie ośrodka krakowskiego.

Po drugiej wojnie światowej burzliwy rozwój fizyki związany jest z przyjazdem profesorów wileńskich: Henryka Niewodniczańskiego, twórcy krakowskiej szkoły fizyki jądrowej oraz znanych teoretyków Jana Blatona i Jana Weyssenhofa. Wykształcili oni grono fizyków, którzy osiągnęli znaczące wyniki w skali światowej. Do wymienionych już matematyków dołączyli ich równie wybitni następcy jak Franciszek Leja, Tadeusz Ważewski, Stanisław Gołąb oraz ich uczniowie Jacek Szarski, Andrzej Pliś i Zdzisław Opial. W astronomii jeszcze za życia Banachiewicza rozwinięto nowy kierunek – radioastronomię.

Od 1945 roku do dnia dzisiejszego, struktura wydziałowa Uniwersytetu podlegała kilku zmianom organizacyjnym. Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej w obecnej formie powstał w 2003 roku w wyniku podziału Wydziału Matematyki Fizyki i Informatyki. W skład Wydziału wchodzą Obserwatorium Astronomiczne, Instytut Fizyki oraz trzy zakłady informatyczne.

W 2012 roku Krakowskie Konsorcjum Naukowe im. Mariana Smoluchowskiego „Materia-Energia-Przyszłość", w skład którego wchodzi nasz Wydział, otrzymało status Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (KNOW).